Table of Contents
Kahve: Dalından Fincana Bir Bitkinin Serüveni
Keyifli sohbetlerde ve özel davetlerde sıkça tüketilen kahve, birçok aşamadan geçerek mutfaklara gelir. Kahve bitkisinin yetiştirilmesi, kahve çekirdeklerinin toplanması ve işlenmesi gibi aşamalar sonunda fincanlardan kahve kokusu alınır. Sıcak suyla demlendikten sonra içime hazır hale gelen kahvenin yetişme hikayesini merak ediyorsanız, bu yazımızı sonuna kadar okuyabilirsiniz. Burada sizin için özenle hazırlanan kahve yetiştirme bilgilerini göreceksiniz.
Ana vatanı Etiyopya olan kahve, iyi şartlar sağlandığında birçok bölgede (Brezilya, Kolombiya, Endonezya, Kenya) yetişebiliyor. Arabica ve Robusta bitki çeşidiyle büyüyen kahvenin yetişme koşullarını öğrenmek için hemen yazımızı okumaya başlayabilirsiniz. Kahveye dair merak edilen yetiştirme bilgileri, sizin için burada yer alıyor!
Kahve Nasıl Yetişir?
Kahve ağacı (Coffea), kahve çekirdeklerinin elde edildiği bitki türünün genel adıdır. Bu bitki türü, Rubiaceae familyasına aittir ve özellikle tropikal iklimlerde yetişir. Kahve bitkisinin meyveleri kahve çekirdeklerini içerir ve bu çekirdekler kavrulduktan sonra kahve üretimi için kullanılır. Kahve bitkileri, dünya genelinde önemli bir ticari ürün olan kahve üretiminin temelini oluşturur. Kahve, yaygın olarak tüketilen ve kafein içeren popüler bir içecektir.
Genellikle beyaz çiçeklere sahip olan kahve bitkileri, ekvatorun 25 Kuzey’i ile 30 Güney’i arasındaki bölgelerde yetiştirilmeye uygundur. Bu bölgelerde sıcaklık 18–24°C arasında değişirken, bol yağışın olduğu koşullar kahve ağacının gelişimini destekler. Ağaç, don olaylarının görülmediği bu bölgelerde sağlıklı bir şekilde büyürken, ani sıcaklık dalgalanmalarının ağaca zarar verebileceği bir gerçektir.
Kahvenin İklim ve Toprak İsteği
Kahve bitkisi, yüksek nem ve ılıman sıcaklık gerektiren tropikal iklimlerde kolayca yetişir. Verimli şekilde büyümesi için 15 ila 24 °C arasında sıcaklık gerekir. Ayrıca yıllık 1500 ile 2500 mm yağış ister.
Kahve bitkisi, asidik topraklarda yetişmeyi tercih eder. Toprağın pH değeri 6 ile 6.5 arasında olduğunda en iyi şekilde yetişebilir. Bu şartları, genellikle tropikal iklim karşılamaktadır.
Robusta kahve bitkisi için denize daha yakın ılıman topraklar uygundur. İklim ve toprak isteği karşılanan kahve bitkisi yıllar içinde büyüyerek ortalama 15 metre uzunluğa ulaşabilir. Kahve ağaçları iyi drene edilen, hafif asitli topraklarda daha iyi gelişir. Toprağın humus ve besin maddeleri açısından zengin olması önemlidir.
Fidan Seçimi ve Dikimi
Kahve ağaçlarının üretimde kullanılan çeşitlerini seçerken bölgenin iklim ve toprak koşullarını göz önünde bulundurmalısınız. Ayrıca ağaçları dikim için uygun mevsimde, genellikle ilkbahar veya sonbaharda dikmek en iyi sonuçları verir. Kahve ağaçlarının dikim aralığı, çeşide ve büyüme koşullarına göre değişebilir. Genellikle 1.5 ila 3 metreye kadar aralıklarla dikim yapılabilir.
Sulama
Kahve bitkileri düzenli ve tutarlı bir sulama rejimi ister. Tropikal iklimde düzenli yağış olduğundan yetişme döneminde suyu ister. Bitkinin toprağının sürekli nemli kalması önemli olacaktır. Ancak aşırı sulamaktan kaçınmanız gerekir. Toprak üzerinde su birikintisi oluşmasını engellemek için iyi bir drenaj sağlayabilirsiniz. İklim koşullarına bağlı olarak, haftada 1 veya 2 kez sulama yapılması önerilir.
Kahve Ağacı Bakımı
Kahve ağaçları düzenli sulama, gübreleme ve zararlı böceklerin kontrolü gibi bakıma ihtiyaç duyar. Ayrıca ağaçların gölgede büyümesi için yeterli alan sağlamak da önemlidir.
Hasat
Kahve ağaçları genellikle 3-5 yıl içinde meyve vermeye başlar. Meyveler olgunlaştığında (genellikle kırmızı veya sarı renkte), elle veya makineyle toplanır. Meyveler çekirdeklerine ayrılır ve bu çekirdekler kavrulduktan sonra kahve üretimi için kullanılır.
Koruma
Kahve ağaçları hastalıklara ve zararlılara karşı hassas olabilir. Bu nedenle düzenli olarak kontrol edilerek gerekli önlemler alınmalıdır.
Kahve Nasıl ve Ne Zaman Dikilir?
Kahve bitkisi genellikle tohumlarla çoğaltılan bir bitkidir. Tohumlar, çimlenme öncesi bir süre fermantasyon işlemi görür. Bu işlem, tohumun kabuğunun çözülmesine ve çimlenme yardımcı olmaktadır. Fermente edilmiş tohumlar, toprak içine gömülerek ekim başlar. Çimlenme genellikle 2 ila 3 ay süreceği için en uygun zamanda dikim yapılmalıdır.
Dikim yapılacak alanda başka tropikal bitkiler de yer alabilir. Kahve ağacının yaprakları ve kökleri, diğer bitkiler yardımıyla korunmalıdır. Yüksek sıcaklık, kahve ağacına zarar verebilir.
Kahve bitkilerini bahar veya yaz aylarında dikmek bitki için en iyi seçim olacaktır. Dikim yapacağınız alanı uygun şekilde hazırladıktan sonra ekime başlayabilirsiniz. Bunun için toprağı gevşetin ve organik madde eklemeyi unutmayın. Fidanları dikmeden önce toprağın tamamen kurumasını önlemek için sulamanız gerekir. Çünkü, fidanlar nemli toprakta daha iyi tutunma sağlar. Fidanları 2 ila 3 metre aralıklarla dikmeniz, sonraki gelişimi için de önemlidir.
Kahve Bitkisi Ne Zaman Meyve Verir?
Kahve bitkisi uygun koşullar sağlandığında çiçek açmaya başlar. Yetişme koşullarına ve çeşidine bağlı olarak bitkiler, farklı zamanlarda çiçek açabilir. Genellikle kahve bitkisi, 3 ila 5 yıl içinde çiçek açabilir. Ancak bazı çeşitlerde bu süre daha uzun veya daha kısa sürebilir. İklim ve bakım süreyi etkilemektedir.
Kahve, çiçeklerini genellikle ilkbahar ve yaz aylarında gösterir. Çiçekler, bitkinin dallarında küçük, beyaz veya beyaza yakın renkte açılır. Küçük çiçek salkımları şeklinde açılan çiçekler görülür. Kahve çiçeği aynı zamanda hoş ve hafif koku yayabilir.
Kahve çiçeklerinin açmasından sonra kahve kirazı adı verilen tomurcuklar meydana gelir. Bu tomurcukların rengi zamanla yeşil, pembe, mor, siyah olarak değişir. Rengi ise kahvenin türünü oluşturur. Erken hasat edilen kahve çekirdekleri kendine has lezzet taşır.
Kahve Bitkisi Ne Zaman Hasat Edilir?
Kahve meyveleri çiçeklenme döneminden sonra olgunlaştığında hasat edilebilir. Meyveler kırmızı renge dönüştüğünde genellikle hasat edilmeye hazır hale gelir. Meyveleri dikkatlice toplanır ve içlerinden çekirdekleri çıkarılır. Çekirdekler daha sonra kavrulur ve kahve tüketimi için fabrikalara aktarılır.
Arabica kahve çekirdeğinin hasat edilmesi için ortama 6 ay beklenir. Işığa ve beslenmeye bağlı olarak tüm meyveler aynı anda olgunlaşmadığı için olgunlaşan meyveler dallardan toplanır. Şayet tüm meyveler aynı anda toplanırsa, çekirdek kalitesi değişebilir. Olgunlaşan meyveler sık sık kontrol edilmelidir. Çünkü olgun kahve meyveleri 2 hafta sonrasında çürümeye başlayabilir.
Kahve Ağacı Nerede Yetişir?
Kahve bitkileri, dünyanın “Kahve Kuşağı” adıyla tanınan bölgelerinde bulunur. Genellikle 25 enlem derecesi Kuzey ile 30 enlem derecesi Güney arasında yer alan tropikal iklimlerde verimli bir şekilde yetişir.
Örneğin Brezilya, dünyanın en büyük kahve üreticisi ve ihracatçısı olarak bilinir. Özellikle Minas Gerais, São Paulo ve Paraná eyaletleri kahve yetiştiriciliği konusunda öncüdür. Kahve kuşağında yer alan Kolombiya, yüksek kaliteli Arabica kahve üretimiyle ünlüdür. Etiyopya ise, kahvenin anavatanı olarak kabul edilmektedir. Burada kahve bitkisi doğal olarak yetişme imkanı bulur.
Sumatra civarı, dünyaca ünlü Mandheling ve Gayo kahvelerinin yetiştiği bir alandır. Kahve kuşağında yer alan Orta ve Güney Amerika ülkeleri ise, kahve üretimi için önemli bölgeler arasındadır. Bu bölgeler kahve ağacı için uygun iklim ve toprağa sahiptir.
Kahve Ağacı Türkiye’de Yetişir Mi?
Kahvenin tropikal bir bitki olduğunu belirttik. Yoğun yağış ve nem isteyen bir yapısı vardır. Türkiye’de kahve yetiştirmek isteyenler için Türkiye’de kahve nerede yetişir konusunda da açıklık getirmek gerekir.
Türkiye, iklim ve toprak özelliği bakımından kahve ağacını yetiştirmek için uygun değildir. Akdeniz illerinde daha önce kahve yetiştirmek isteyenler olsa da elde edilen kahvelerin ticari amaçla hasat edildiği söylenemez. Türkiye’de kahve üretimi ve yetiştiriciliği yapılmamaktadır.
Türkiye’de kahve kültürünün yaygın olması, kendine has pişirme teknikleri ve kahve çeşitlerinin hazırlanmasından kaynaklanmaktadır. Kahve çekirdekleri ithal olarak temin edilir ve her damak zevkine uygun çeşitli kahveler hazırlanır.
Kahve Ağacı Ne Kadar Sürede Yetişir?
Tohumdan kahve yetiştirildiğinde, bitkinin büyümesi ortalama 3 yıl sürer. 3 yıl sonrasında kahve bitkisi çiçeklerini açar ve zamanla olgunlaşmaya başlar. İlk defa dikilen bir kahve bitkisinden verimli meyve almak için 5 sene beklenmesi gerekir. Toprağına uyum sağlayan ve bakım gören kahve ağacı neredeyse 25 sene boyunca meyve vermeye devam eder.